BOEDAPEST NOVEMBER 1989

“Zeg” zegt mijn moeder ergens in oktober 1989: “Ik heb wel zin om een reisje te maken naar Boedapest. Kijk hier heb ik een aanbieding. Met de bus van 3-10 november. Twee dagen heen, vier dagen Boedapest en twee dagen terug. Wat vind je er van?” Dat klinkt erg aantrekkelijk. Ik snap het wel. Na zware jaren toen mijn vader ziek werd en tenslotte overleed is mijn moeder ook eens toe aan wat anders. Dus ga ik met haar mee naar Boedapest.

Het is wel een onderneming naar een communistisch land. Alle reispapieren in orde maken. We kunnen geen geld wisselen. Enfin: een avontuur, maar wel spannend. Dat mijn moeder dat wil dat vind ik heel leuk.

Op vrijdag 3 november om 8 uur vertrekt de bus uit Utrecht met een aardig gezelschap. Om ongeveer 1 uur is er een lunch in Duitsland en onderweg worden we vermaakt door de reisleider met een operette quiz. Ach ja. En de volgende dag rijden we richting Oostenrijk, met lunch in de omgeving van Wenen. Op 4 november ’s avonds passeren we de grens met Hongarije. Heel spannend. We moeten allemaal de bus verlaten zonder te lachen of op een andere manier aanstoot te geven aan de douane. Heel precies worden de paspoorten en visa gecontroleerd en daarna mogen we wat guldens inwisselen voor forinten. En dan: op naar Boedapest. Wat een hobbelige wegen. En wat een stalletjes aan de kant met groenten. Typisch. Ik dacht dat in een communistisch land geen particuliere ondernemingen bestonden.

Boedapest: een overweldigend entree. Met de kettingbrug over de Donau. En dan het diner in een heel eenvoudig restaurant. Maar dat geeft niet. Het eten is wel goed.

Zondag 5 november: na (natuurlijk) een kerkdienst koffiedrinken in Café Hungaria. Eigenlijk heette dat New York. Maar dat was te bourgeois voor de communisten. Heel bekend maar zo sjofel. En het staat al jaren in de steigers. Na de koffie tijd om ons te laten rondleiden door Boeda en Pest. Natuurlijk de Heldenplatz.. Een plek vol herinneringen aan de herbegrafenis van Imre Nagy op 16 juni 1989 nog maar 5 maanden geleden. Nagy de held van de opstand in 1956. Zeer indrukwekkend. Ook fantastisch de minerale baden. En het oude stadhuis van Pest. Wat te zeggen van de Matthias kerk waar de Hongaarse koningen werden gekroond. Dat dat nog te zien is! Bij het Vissersmonument proberen Poolse vrouwen hun waren te verkopen. Alles wordt uitgelegd door een uitstekend Nederlands sprekende Hongaarse gids. Wat een uitzicht hier over de Donau. Met de Parlementsgebouwen: een blikvanger. Ik verbaas mij erover dat iedereen een muts draagt. Maar zegt de gids: het is november en wat voor weer het ook is: koud of warm de muts gaat op.

Maandag 6 november. Naar Kalocsa, de stad van de paprika’s of te wel pepers. Ook hier weer een mooie kathedraal. Rijk gedecoreerd. En heel leuk: een klein orgelconcert voor ons gezelschap. Het vrijheidsplein met communistische symbolen zoals de Rode Ster. En een aartsbisschoppelijk paleis met bibliotheek. Met daarin o.a. de bijbel van Martin Luther. Weer iets om je over te verbazen. Maar ja ze koesteren ook de Hongaarse folklore met een door vrouwen in 1985 beschilderd station in Hongaarse motieven.

Onze gids blijkt bij het avondeten behoorlijk kritisch te zijn. Hij vertelt over allerlei producten die ineens in de winkels verschijnen zoals bananen. En Nike schoenen: westerse producten die al lang niet meer te koop waren of nooit eerder. Lange rijden mensen staan er voor de winkels te hopen om zoiets te kunnen kopen. Dat mensen dat weten dat lezen ze in krantjes, vertelt de gids.

Dinsdag 7 november naar Szentendre (Sint Andre). De plaats met de vele kerken. Heel mooi. Maar veel indrukwekkender is in de middag het bezoek aan Visegrad aan de kniebocht van de Donau waar een paar maanden geleden veel mensen de vlucht uit Oost-Duitsland waagden. Ze zwommen over de Donau.

En dan vertelt onze gids een leuk verzonnen verhaal. Honecker partijleider van Oost-Duitsland was op bezoek geweest in de Sovjet Unie. Toen hij terugkwam was er geen partijbons om hem te verwelkomen. Uit arren moede vroeg hij een taxichauffeur hem naar huis te brengen. Toen hij bij de muur kwam zat daar een gat in met daarnaast de zin: Erich jij bent de laatste. Doe jij het licht uit? Wij moeten lachen.

Woensdag 8 november. De laatste dag in Hongarije. Inderdaad: rijen voor winkels waarin producten worden verkocht die heel schaars zijn. Wij lunchen bij Gerbeaud, van oorsprong Zwitsers. Maar heel vreemd mag het nog steeds in communistisch Hongarije. En al die staatswinkels. Mijn pianolerares had mij een bladmuziekwinkel aangeraden. Daar koop ik  veel bladmuziek. Ik mag nergens aanzitten. Alleen aanwijzen en vrouwen in blauwe stofjassen halen het gevraagde op. Met een Hongaars diner wordt dit verblijf afgesloten.

Donderdag 9 november. We rijden weer naar huis. “Zeg kijk” zeg ik tegen mijn moeder, “de douane zwaait naar ons.” Totaal onverwacht. De terugreis gaat weer via Oostenrijk. Wat een weelde overal. Nu valt het verschil pas goed op. Om de tijd te korten maar weer een quiz.

Vrijdag 10 november. Door Duitsland naar huis. Warm eten onderweg. En dan ’s avonds aankomst in Nederland bij een Alberts Corner. Daar liggen Nederlandse kranten. Ik pak de Volkskrant.

Grote koppen:

DE MUUR IS GEVALLEN!!!!!

Ik weet niet wat ik lees. De Muur gevallen. Ik kan het niet geloven. Ik roep: jongens de Muur is gevallen. We waren er dichtbij maar we wisten niets!!!!!

Er hangt een euforische stemming in de bus. Ik zeg: de gids had gelijk met zijn mopje. Hoe kan het dat we niets wisten. En o ja, de douane die ineens heel aardig deed. Ik kan er niet bij. En in de bus naar huis is heel Oost-Europa in een bijzondere stemming horen we via de radio. Bulgarije, Joegoslavië, Roemenië: het is fantastisch. Ik krijg er nog steeds kippenvel van als ik er aan terugdenk.

Jaren later in 2006 gaan mijn man Jan en ik ook naar Boedapest. De stad is onherkenbaar veranderd. Heel westers. Café Hungaria heet nu weer New York. En schreeuwend duur. En Gerbeaud is er nog steeds. Daar lunchen we natuurlijk.

En nu: nu is Hongarije weer in de ban van Orban. Het is er niet beter op geworden. Hij is een groot probleem in de EU. Ik moet nog vaak denken aan dertig jaar geleden. Toen dachten we dat het beter zou worden. Maar ja…..

Els Rademaker-Vos  2019